Τα Στάγειρα είναι χωριό που βρίσκεται στους πρόποδες του όρους Στρατονικού (Στρεμπενίκος), με υψόμετρο 500 περίπου μέτρα, στη βορειοανατολική πλευρά της Χαλκιδικής. Η απόστασή τους από την πόλη της Θεσσαλονίκης είναι 73 χιλιόμετρα. Έλαβαν το όνομά τους από την αρχαία πόλη των Σταγείρων, η οποία βρίσκεται σε παράλια θέση 10 χιλιόμετρα ανατολικότερα και είναι ο τόπος όπου γεννήθηκε ο μεγάλος φιλόσοφος και πανεπιστήμονας Αριστοτέλης.
Τα αρχαία Στάγειρα βρίσκονται σε παράλια θέση, 10 χιλιόμετρα ανατολικά του νεότερου (σημερινού) ορεινού οικισμού των Σταγείρων. Η αρχαία πόλη των Σταγείρων, όπου γεννήθηκε ο Αριστοτέλης, καταστράφηκε από το Φίλιππο Β΄ αλλά ξανακτίστηκε από τον Αλέξανδρο τον Μέγα, προς τιμήν του δασκάλου του. Αυτή η αρχαία πόλη βρίσκεται δίπλα στον σύγχρονο οικισμό της Ολυμπιάδας και αποτελεί επισκέψιμο αρχαιολογικό χώρο.
Το παλιό όνομα του ορεινού νεότερου χωριού των Σταγείρων ήταν Καζαντζή Μαχαλάς και αποτελούσε ένα από τα χωριά των Μαντεμοχωρίων. Οι κάτοικοι εργάζονταν στα γειτονικά μεταλλεία κατά τους βυζαντινούς χρόνους και αυτό συνεχίστηκε κατά την Τουρκοκρατία. Από τα Στάγειρα ήταν ο Διδάσκαλος του Γένους Αθανάσιος Σταγειρίτης (Λογιώτατος Σταγειρίτης) (1780 – 1840) Επίσης ο Ελευθέριος Μιχαήλ ήταν αγωνιστής του 1821 από την εγκαταλελειμμένη σήμερα, γειτονική Χωρούδα. Στα Στάγειρα γεννήθηκε επίσης ο νεομάρτυρας Σάββας, ο οποίος έγινε μοναχός στη Μονή Κωνσταμονίτου του Αγίου Όρους και μαρτύρησε μαζί με άλλους τέσσερις μοναχούς κατά την επανάσταση της Χαλκιδικής, το 1821.
Στην είσοδο του χωριού σήμερα, οι επισκέπτες μπορούν να επισκεφθούν το πάρκο στο οποίο βρίσκεται ο ανδριάντας του Αριστοτέλη και αριστερά το λόφο του Αγίου Δημητρίου με το συγκρότημα των Σιδηροκαυσίων που κτίστηκε στην πρώιμη τουρκοκρατία. Τα Σιδηροκαύσια ήταν η έδρα του μεταλλείου και σημαντικό διοικητικό κέντρο της περιοχής, με δικό του νομισματοκοπείο. Υπάρχουν και άλλα ενδιαφέροντα μνημεία όπως πύργοι, δημόσια λουτρά και το κονάκι του Μαδέμ Αγά, από την εποχή των Σιδηροκαυσίων
Ο ναός της Γέννησης της Θεοτόκου, μεγάλης αρχαιολογικής σημασίας, που κτίστηκε το 1814 και είναι ένας από τους ελάχιστους στην Ελλάδα σε σταυροειδή ρυθμό. Η Παναγούδα, η παλιά εκκλησία στο επάνω μέρος του χωριού που έχει κτιστεί το 1903 μέσα σε βράχο, την επονομαζόμενη και Σπηλιώτισσα. Στο χώρο αυτό γίνεται το μεγάλο πανηγύρι του χωριού στις 8 Σεπτεμβρίου. Δίπλα της υπάρχει ένας από τους πύργους της εποχής των Σιδηροκαυσίων και στη συνοικία κοντά της πολλά σπίτια είναι κτισμένα πάνω σε παλαιότερα του 15ου και 16ου αιώνα.
