Τα Σανά είναι μικρό δημοτικό διαμέρισμα του δήμου Πολυγύρου στο νομό Χαλκιδικής. Βρίσκονται σε υψόμετρο 290 μέτρων και απέχουν 17 χιλιόμετρα από τον Πολύγυρο. Το τοπωνύμιο “Σανά”, είναι ταυτόσημο με αυτό των “Σιανών” του 13ου αιώνος. Ο κτητορικός ναός των Παμμεγίστων Ταξιαρχών εποχής 1850 περίπου, είναι το παλαιότερο κτίσμα του χωριού σήμερα εν χρήσει
Ο Παλαιολιθικός-Νεολιθικός οικισμός των Σανών βρίσκεται στη θέση “Γκραντίστ” στα βορειοανατολικά του χωριού (σλαβικό τοπωνύμιο που σημαίνει πόλη, πολίχνη), ενώ στο ρέμα που γλύφει τον ίδιο λόφο και στην δυτική όχθη του, ανεκαλύφθη κεραμικός κλίβανος κλασικής περιόδου (2.500 χρόνων) στη δεκαετία του 1990. Τέλος, στο κλασικό νεκροταφείο προς βορρά και κάτω ακριβώς από το Κάστρο των Σανών, έχουν ανασκαφεί τον περασμένο αιώνα από αρχαιοκαπήλους δεκάδες τάφοι, με σημαντικό αριθμό κτερισμάτων κλοπιμαίων.
Οι κάτοικοι των Σανών συμμετείχαν στην επανάσταση του 1821 ανάμεσά τους διακρίθηκε ο Βασίλειος Γεωργίου Κολοκυθάς. Όπως επίσης και στους Βαλκανικούς Πολέμους, στον Μεγάλο Πόλεμο (Α’ ΠΠ), την Εκστρατεία της Μικράς Ασίας, η παρουσία των κατοίκων των Σανών ήταν μεγάλη.
Σημαντικός αρχαιολογικός χώρος άλλος του χωριού, βρίσκεται σε απόσταση 0,5-1,0 χιλ. στα δυτικά, και σχεδόν εν επαφή με τον επαρχιακό δρόμο Σανών-Δουμπιών στη θέση “Παλιοκκλήσι”. Άλλος σημαντικός αρχαιολογικός χώρος στα νοτιοανατολικά και σε απόσταση 0,5-1,0 χιλιομέτρου, ακριβώς στη θέση “Καστέλια” ή “Κρυονέρι”, είναι το Κάστρο των Σανών στο οποίο βρέθηκε ακόμα και Μυκηναϊκή κεραμική, και το οποίο στην περιμετρική τοιχοποιία του σώζει τοίχους σε κάποια σημεία έως και 1,5-2,0 μ. Το Κάστρο ήλεγχε και κάθετο δρόμο από κόμβο “Παζαρούδας” αρχαίας Εγνατίας οδού προς Όλυνθο, την περίοδο της Ρωμαιοκρατίας.
Οι παραδοσιακές εκδηλώσεις που οργανώνονται είναι το Πανηγύρι του Αι-Λια στις 20 Ιουλίου, Το πανηγύρι των Αγίων Ταξιαρχών στις 8 Νοεμβρίου και Η “Γιορτή Τσίπουρου” που γιορτάζεται στην κεντρική πλατεία του χωριού. Η πρώτη γιορτή ξεκίνησε το 1999 από τους αμπελουργούς του χωριού και λόγω της λειτουργίας παραδοσιακών αποστακτήρων τσίπουρου. Διοργανώνεται κάθε χρόνο στην έναρξης της αποστακτικής περιόδου, συνήθως την τρίτη Κυριακή του μήνα Οκτώβρη.
Σε ό,τι αφορά στα αξιοθέατα των Σανών το Φράγμα-Λίμνη είναι ένα από τα πιο αξιόλογα. Εκτός από ταμιευτήρας ύδατος εξελίσσεται λόγω της μεγάλης έκτασης που καλύπτει σε έναν άριστο υδροβιότοπο. Επίσης για όσους αγαπούν τους περιπάτους στη φύση, σημαντικά είναι οι χαμηλοί λόφοι “Ραχωνούδια” κάτω από την κορυφογραμμή του Νέεφτου, το φαράγγι του Αμμίτη ποταμού. Ο δρόμος από την διασταύρωση της “Κερασιάς” προς το χωριό είναι απείρου φυσικού κάλλους με θέα την λίμνη Βόλβη, αρχαιολογικούς χώρους, το αρχαίο νεκροταφείο στην περιοχή του Αι-Λια και το μικρό πρόσφατα αναστυλωμένο εκκλησάκι του 10ου αιώνα. Το ίδιο φαράγγι, μας έχει δώσει και πληθώρα παλαιοντολογικών ευρημάτων εκατομμυρίων ετών, που βρίσκονται στο μικρό παλαιοντολογικό μουσείο της Καλαμωτούς. Πολλά απ’ αυτά τα ευρήματα, βρέθηκαν στις όχθες του φαραγγιού κτηματολογίου Σανών.
