Η μεγάλη καταστροφή της Χαλκιδικής, ως συνέπεια της συμμετοχής της στην Επανάσταση του 1821, είχε επιπτώσεις και στον μνημειακό πλούτο της Χερσονήσου. Ενδεικτική είναι και η ουσιαστική απουσία τοιχογραφημένων ναών, αν και γνωρίζουμε ότι πριν από την Επανάσταση υπήρχαν πάρα πολλοί. Σήμερα διατηρούνται παλαιές τοιχογραφίες μόνον σε επτά ναούς της Χαλκιδικής: στην Παναγούδα της Καλάνδρας (1619), στην Παναγία Φανερωμένη της Νέας Σκιώνης, στην Αγία Τριάδα του Κασσανδρινού, στην Κοίμηση της Θεοτόκου της Νικήτης, στον μετοχιακό ναό της Αγίας Τριάδας παρά την μονή της Αγίας Αναστασίας (αποτοιχισμένες), στην Παναγία «Μαυρούτσα» της Φούρκας και στον Άγιο Αθανάσιο του ίδιου χωριού, ο οποίος αποτελεί και το βασικό αντικείμενο του παρόντος σημειώματος.
Ο ναός του Αγίου Αθανασίου είναι αποκομμένος από την Φούρκα, καθώς βρίσκεται στην αριστερή όχθη του χειμάρρου ο οποίος έρχεται από την περιοχή του Κασσανδρινού και εκβάλλει στην παραλία της Φούρκας, χωρίζοντας στην μέση την χερσόνησο της Κασσάνδρας. Λειτουργεί ως κοιμητηριακός ναός του χωριού, αν και δεν γνωρίζουμε την αρχική χρήση του.
Στην τοιχοδομία του ναού είναι ενσωματωμένα μαρμάρινα αρχιτεκτονικά μέλη παλαιοχριστιανικού ναού (5ος-6ος αιώνας). Από το ίδιο μνημείο φαίνεται να προέρχονται και τα μαρμάρινα μέλη πού βρίσκονται ακουμπισμένα μπροστά στην είσοδο του νάρθηκα. Στο σταυροφόρο επίθημα αμφικιονίου, το οποίο είναι εντοιχισμένο στον νότιο τοίχο του ναού, είναι χαραγμένη η επιγραφή : ΥΠΕΡ ΕΥΧΗΣ ΒΙΝΚΕΝΤΙΟΥ.
Προφανώς πρόκειται για το όνομα κάποιου από εκείνους πού συνεισέφεραν για την ανέγερση του παλαιοχριστιανικού ναού.
Ένα άλλο παρόμοιο επίθημα είναι ακουμπισμένο μπροστά στην είσοδο. Για την κατασκευή του χρησιμοποιήθηκε η ειδωλολατρική επιτύμβια στήλη την οποία έστησε κάποιος Λικίνιος, σε μνήμη της θυγατέρας του Λικινίας. Κατά την λάξευση του επιθήματος καταστράφηκε μέρος της επιγραφής δεξιά και αριστερά, αλλά έχουν διασωθεί τα βασικά πληροφοριακά στοιχεία και φαίνεται να πρόκειται για έργο του 3ου αιώνα μ.Χ.
Για την θέση του παλαιοχριστιανικού ναού δεν έχουμε στοιχεία, αν και θα πρέπει να θεωρηθεί πολύ πιθανόν ότι βρισκόταν στην περιοχή του σημερινού νεκροταφείου και, ίσως, πάνω στα ερείπιά του οικοδομήθηκε ο υπάρχων ναός του Αγίου Αθανασίου.
Ο ναός του Αγίου Αθανασίου φαίνεται να κτίσθηκε γύρω στο 1600. Θα πρέπει να θεωρηθεί ως πολύ πιθανόν ότι πυρπολήθηκε το 1821 και στην συνέχεια (προφανώς κατά την δεκαετία του 1830) επισκευάστηκε. Αρχικώς πρέπει να ήταν κατάγραφος ο κυρίως ναός, αλλά η καταστροφή του 1821 και η ακολουθούσα αδιαφορία για τις τοιχογραφίες του, επέφεραν πολλές ζημίες στο ζωγραφικό σύνολο. Σήμερα σώζονται λίγα σπαράγματα τοιχογραφιών στον βόρειο τοίχο και το σύνολο της παράστασης της Κοίμησης της Θεοτόκου στον δυτικό. Χαρακτηριστικό της παράστασης αυτής είναι η εικονογράφηση της διακίνησης των Αποστόλων πάνω σε σύννεφα, προκειμένου να καταφθάσουν εγκαίρως και να παρευρεθούν στην ταφή της Θεοτόκου.
Με βάση τα τεχνοτροπικά στοιχεία των σωζόμενων τοιχογραφιών, μπορούμε να πούμε ότι πρόκειται για έργο των αρχών του 17ου αιώνα και προέρχεται από ζωγράφο επηρεασμένο από τις τάσεις της κρητικής ζωγραφικής, όπως αυτές εκδηλώνονταν τότε στο Άγιο Όρος.
Αναμφισβήτητα οι τοιχογραφίες του Αγίου Αθανασίου δεν αποτελούν έργα τέχνης μοναδικά, πρόκειται για συνήθεις τοιχογραφίες της εποχής, από τις οποίες σώζονται πάμπολλα παραδείγματα στον ελληνικό χώρο. Η παρουσία τους όμως στην Χαλκιδική, μαζί με τις υπόλοιπες, λιγοστές, που προαναφέραμε, αποτελούν τα μοναδικά κατάλοιπα μιας ενδιαφέρουσας φάσης της Χαλκιδικιώτης Ιστορίας. Επί πλέον, επισημαίνουν με την παρουσία τους τον τραγικό λόγο της απουσίας μνημείων στην Χαλκιδική : οι Χαλκιδικιώτες του 1821 δεν πέθαναν μόνοι τους, τους συνόδεψαν στον θάνατό τους και τα μνημεία του Τόπου Τους.
Στον ναό Αγίου Αθανασίου Φούρκας εντοπίστηκε, ήδη από το 1914 (Charles Avezu), μαρμάρινο τεκτονικό επίθημα κιονοκράνου, διακοσμημένο με σταυρό εγγεγραμμένο σε κύκλο και χριστόγραμμα και με την επιγραφή «ΥΠΕΡ ΕΥΧΗΣ ΒΙΝΚΕΝΤΙΟΥ» στον άβακα. Είναι εντοιχισμένο εκφορικά στη νότια εξωτερική τοιχοποιία του μεταβυζαντινού ναού. Το γράμμα Ο γράφεται με τη μορφή όρθιου ρόμβου. Με γωνίες γράφονται και τα γράμματα Σ και Ε. Διαστάσεις: ύψος 18 εκ. πλάτος 40 εκ., ύψος άβακα 5 εκ., ύψος γραμμάτων 3 έως 3.5 εκ. Είναι το μόνο αρχιτεκτονικό μέλος που εντοπίστηκε στη Χαλκιδική με αυτή τη διακόσμηση. Τα μορφολογικά στοιχεία του κιονοκράνου δεν αρκούν για μια πρόταση χρονολόγησής του. Στο χαγιάτι του ναού είναι συγκεντρωμένα και άλλα αρχιτεκτονικά γλυπτά, αδημοσίευτα, προερχόμενα προφανώς από το ίδιο μνημείο (δύο αμφικιονίσκοι και ένα επίκρανο αμφικιονίσκου, ένας πεσσίσκος φράγματος πρεσβυτερίου, μεγάλες μαρμάρινες πλάκες δαπέδου κλπ.).
