Η Μονή Αγίου Παύλου είναι 14η στην ιεραρχία των μονών του Αγίου Όρους. Η Μονή Αγίου Παύλου είναι η νοτιότερη Μονή της δυτικής ακτής του χερσονήσου του Άθω. Βρίσκεται λίγο βορειότερα του νοτιοδυτικού άκρου.
Αναφέρεται για πρώτη φορά σε κείμενα το 972. Ξανά αναφέρεται το 1269. Στις αρχές του 14ου αι. καταστράφηκε και υποβιβάστηκε σε κελί, αλλά το 1365 ανακηρύχθηκε και πάλι μονή. Ευεργετήθηκε από πολλούς αυτοκράτορες του Βυζαντίου, ηγεμόνες των Παραδουναβίων περιοχών και Ρώσους τσάρους. Το 1820 επεκτάθηκε κτιριακά και πήρε τη σημερινή μορφή της, όμως γνώρισε μεγάλα δεινά από τους Τούρκους κατά τη διάρκεια της επανάστασης του 1821. Στις αρχές του 20ου αιώνα, υπέστη δύο τεράστιες καταστροφές από πυρκαγιά και από πλημμύρα.
Το κτιριακό συγκρότημα έχει έντονη φρουριακή μορφή, περιβάλλεται με τείχος και διαθέτει αμυντικό πύργο. Το καθολικό της μονής χτίστηκε το διάστημα 1839-1844 και είναι αφιερωμένο στην Υπαπαντή του Χριστού. Δεν είναι εικονογραφημένο. Στο καθολικό φυλάσσονται η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας Μυροβλύτισσας, τεμάχια Τιμίου Ξύλου και τα Δώρα των Μάγων προς το νεογέννητο Χριστό. Στον εσωνάρθηκα βρίσκονται δυο παρεκκλήσια αφιερωμένα στον Απόστολο Παύλο και στον Άγιο Γεώργιο. Εκτός από το καθολικό εντός της μονής υπάρχουν 10 παρεκκλήσια.
Η τράπεζα συνδέεται με σκεπαστό διάδρομο με το καθολικό. Είναι κτίσμα του 1820 και χαρακτηρίζεται από τις χυτές μαντεμένιες κολώνες, το μαρμάρινο δάπεδο και τα μαρμάρινα τραπέζια. Ο πύργος της μονής είναι κτίσμα του 1522. Στη βιβλιοθήκη φυλάσσονται 495 χειρόγραφα και 12.500 έντυπα βιβλία.
Στην Mονή Aγίου Παύλου υπάγονται δύο Σκήτες: Σκήτη Εισοδίων της Θεοτόκου ή Νέα Σκήτη και τη Σκήτη Αγίου Δημητρίου ή Λακκοσκήτη , τρία κελιά στις Καρυές: το κελί του Aγίου Aνδρέα, το σημερινό αντιπροσωπείο της μονής, το κελί των Aγίων Θεοδώρων που τοποθετείται εκατό μέτρα BΔ του αντιπροσωπείου και το κελί της Yπαπαντής , δύο Καθίσματα:Tο Kάθισμα της Παναγίας, που βρίσκεται βορειοδυτικά της μονής σε απόσταση 20′ περίπου πεζή, και το Kάθισμα του Aγίου Προδρόμου που η σημερινή του κατάσταση είναι ερειπειώδης και βρίσκεται στην ίδια κατεύθυνση πλησιέστερα της μονής και έξι Ησυχαστήρια οποία βρίσκονται μεταξύ μονής και Nέας Σκήτης. Tα Ησυχαστήρια αυτά είναι της Aγίας Tριάδος, του Δανιήλ, του Δαμασκηνού, του Iωσήφ, το Zαρκάδι και το Ησυχαστήριο Xαΐρι. Σ’ όλα αυτά τα εξαρτήματα εγκαταβιώνουν εξήντα περίπου μοναχοί.
Η Μοναστική δύναμη της Μονής, σύνολο μοναχών και εξαρτηματικών, κυμαίνεται σήμερα στα 80-90 άτομα. Στη Μονή αυτή αξίζει να δουν οι επισκέπτες το παρεκκλήσιο του Αγίου Γεωργίου, στη βόρεια πτέρυγα, με τις τοιχογραφίες της κρητικής σχολής του 1554, το τμήμα των δώρων των Μάγων που φυλάσσονται στο καθολικό, καθώς επίσης και τη βιβλιοθήκη της Μονής με τους χειρόγραφoυς κώδικες του 9ου – 10ου αιώνα.
