Η Μαραθούσα (γράφεται και Μαραθούσσα) είναι πεδινό χωριό χτισμένο στο μοναδικό και πλούσιο σε πανίδα κάμπο της Χαλκιδικής. Κάποτε, η Μαραθούσα ήταν μια αυτόνομη και ανεξάρτητη κοινότητα, αλλά σήμερα ανήκει στο Δήμο Πολυγύρου και με άλλα γειτονικά χωριά αποτελούν μια ενιαία γεωγραφική ενότητα, με πολλά κοινά σημεία και με το κοινό όνομα “Ζερβοχώρια”. Οι οικισμοί που συναποτελούν την Τοπική Κοινότητα της Μαραθούσας είναι η Μαραθούσα υψόμετρο 180μ, και το Πλατανοχώρι με υψόμετρο 200μ.
Η Μαραθούσα, κάποτε, υπαγόταν στην Αρχαία Απολλωνία και αποτελούσε δασώδη έκταση αυτής, από την οποία οι κάτοικοι της προμηθεύονταν ξύλα, καθώς και πηλόχωμα. Από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, δυο ποτάμια διατρέχουν παράλληλα με την Μαραθούσα, το Μεγάλο Ρέμα η, Κοτσκαρλή, που κατά την αρχαιότητα ονομαζόταν Ολυνθιακός και ο Αμμίτης, που καταλήγει στην λίμνη Βόλβη. Κατά τα έτη 976 – 1014 μ.Χ. Βούλγαροι υπήκοοι διεισδύουν στην περιοχή και εργάζονται ως εργάτες. Δείνουν δικές τους ονομασίες σε χωριά και τοποθεσίες με απώτερο σκοπό τον εκσλαβισμό της περιοχής. Έτσι εξηγείται και το παλιό όνομα της Μαραθούσας «Ράβνα η, Ραβνά» που σημαίνει ίσιωμα – πλάτωμα. Το 1453 το ομαλό και εύφορο έδαφος της Μαραθούσας, προσέλκυσε τους Τούρκους κατακτητές και τους κέντρισε τόσο, ώστε να δημιουργήσουν στη θέση της σημερινής Μαραθούσας ένα χωριό, όπου μέχρι τότε κατοικούσαν οι άγριοι Γιουρούκοι, διατηρώντας όμως την ονομασία Ράβνα η, Ραβνά. Το 1912 οι Τούρκοι εγκατέλειψαν την Μαραθούσα, όπως και τα λοιπά Ζερβοχώρια.. Μετά το 1922, εγκαταστάθηκε σημαντικός αριθμός προσφύγων από την Μικρά Ασία και το 1924 από την Ανατολική Θράκη, με αποτέλεσμα η Μαραθούσα να επανδρωθεί από κατοίκους. Το 1928 & 1929 μετοίκησαν στην Μαραθούσα ντόπιοι, από Παλαιόχωρα, Ριζά, Κρήμνη και πολύ αργότερα, 1940 – 1950, από Σαρακατσαναίους.
Με τον πόλεμο του 1940 πολλοί κάτοικοι έφυγαν από τη Μαραθούσα και το 1944 για άλλη μια φορά καταστράφηκε εξ ολοκλήρου από τον στρατό κατοχής. Ο στρατός, συγκέντρωσε τους κατοίκους στην πλατεία όπου τους περίμεναν στημένα πολυβόλα. Την ημέρα εκείνη κάηκε και το τζαμί που υπήρχε ακόμη και το οποίο οι Μικρασιάτες το είχαν μετατρέψει σε Ορθόδοξο Ναό. Την επόμενη ημέρα πυρπόλησαν το χωριό και δε γλύτωσαν άρρωστοι, ανήμποροι ηλικιωμένοι κι όσοι δεν πρόλαβαν να βγουν από τα σπίτια τους. Την μεθεπόμενη στο τοπωνύμιο Πλατάνα εκτέλεσαν άλλα δεκαπέντε άτομα της Εθνικής Αντίστασης. Οι εναπομείναντες κάτοικοι εγκαταλείψαν τα σπιτικά τους και βρήκαν καταφύγιο στην Νέα Απολλωνία, στην Παζαρούδα, στην Αρναία. Οι περισσότεροι εξ αυτών επέστρεψαν γρήγορα και εγκαταστάθηκαν σε πρόχειρες καλύβες στο τοπωνύμιο «Μπαξέδες. Στα σπίτια τους εγκαταστάθηκαν, όταν ο στρατός κατοχής αποχώρησε. Η επιστροφή των κατοίκων της Μαραθούσας ολοκληρώθηκε το 1950. Στα 2-3 χλμ. βόρεια της Μαραθούσας βρίσκεται η Πλατάνα, με το μνημείο της Εθνικής Αντίστασης του 1944.
Οι απόψεις για την σημερινή ονομασία της είναι τουλάχιστον τρεις. 1η. Η ονομασία της προέρχεται από την λειψυδρία κι επειδή με τις πρώτες ζέστες μαραίνονταν τα πάντα στο χωριό. 2η. Οφείλεται στο αρωματικό φυτό Μάραθος, που ευδοκιμεί στα πλέον άγονα και άνυδρα μέρη. 3η. Με την αποχώρηση των τούρκων, εγκαταστάθηκαν πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία και συγκεκριμένα 10 οικογένειες από το νησί Μαραθούσα που βρισκόταν στον Ερμαϊκό η, Σμυρναίων κόλπο. Η τελευταία άποψη είναι και η πλέον αποδεκτή.
Κύριες ασχολίες είναι η γεωργία και η κτηνοτροφία. Κύριος ναός είναι αυτός του Αγίου Γεωργίου, που είναι τρίκλιτος και οικοδομήθηκε το 1954. Στον ίδιο χώρο υπάρχουν παρεκλήσια του Αγίου Φανουρίου και της Αγίας Μαγδαληνής.
