Η Ιερά Μονή Ξενοφώντος είναι 16η στην ιεραρχία των Αγιορείτικων μονών και η Μοναστική της δύναμη ανέρχεται στους 50-55 μοναχούς και εξαρτηματικούς. Η Μονή ιδρύθηκε λίγο πριν το 998. Με σιγίλλιο του Πατριάρχη Γαβριήλ Δ΄ έγινε κοινοβιακή το 1784 και έκτοτε λειτουργεί μέχρι σήμερα.
Η σημερινή μορφή της μονής είναι αποτέλεσμα σειράς επισκευών και επεκτάσεων που ολοκληρώθηκαν στο τέλος περίπου του 18ου αιώνα. Η Μονή Ξενοφώντος έχει δύο Καθολικά τιμώμενα στον Άγιο Γεώργιο. Το παλαιότερο είναι από τα μικρότερα του Αγίου Όρους και ο νάρθηκας του εφάπτεται ουσιαστικά στην ανατολική πλευρά της Τράπεζας. Οι πολύ ενδιαφέρουσες τοιχογραφίες του κυρίως ναού είναι του Κρητικού ζωγράφου Αντωνίου και χρονολογούνται περί το 1544. Το νεότερο Καθολικό θεμελιώθηκε από το Φιλόθεο το 1817, και περατώθηκε σε είκοσι χρόνια. Η μονή κατέχει ως μέγα θησαύρισμα τη θαυματουργή εικόνα της Θεοτόκου της Οδηγήτριας.
Κατά την εποχή του Ρώσου μοναχού Βασιλείου Μπάρσκι (1744) αναφέρεται, και περιέργως μεταξύ μόνο των Ρώσων, ως φημισμένο ίαμα – θαυματουργό, νερό που ανέβλυζε στην άμμο στην αριστερή πλευρά της παραλίας της Μονής.
Την τελευταία τριακονταπενταετία, με την καθοδήγηση του Γέροντος και Καθηγουμένου Αρχιμ. Αλεξίου, καταβάλλεται αγώνας για πνευματική προσφορά και την αποκατάσταση του κτηριακού συγκρότηματός της και για την συνέχιση των πατροπαράδοτων τεχνών, όπως η αγιογραφία και η ξυλογλυπτική. Το μοναστήρι εορτάζει στις 23 Απριλίου του Αγίου Γεωργίου.
Το παλιό Καθολικό σήμερα αποτελεί μέρος του μοναστικού πληθυσμού. Διατηρούνται τοιχογραφίες ζωγραφισμένες από τον Κρητικό ζωγράφο Αντώνιο το 1544 και στην αψίδα έχει χαραχτεί η ημερομηνία 1545 όπου μαρτυρεί την ανακαίνιση του ναού. Μία επιγραφή αναφέρει ως δωρητές τον ηγεμόνα της Βλαχίας Ιωάννη Ματθαίο και την σύζυγο του Ελένη Βεσσαράβα.
Στο νέο Καθολικό φυλάσσονται επίσης δυο ψηφιδωτές εικόνες του Αγίου Δημητρίου και του Αγίου Γεωργίου του 13ου αιώνα και η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας της Οδηγήτριας, αντίγραφο της εικόνας που καταστράφηκε στο μοναστήρι της Χώρας κατά την Άλωση την Κωνσταντινούπολης. Η εικόνα αρχικά ανήκε στη Μονή Βατοπαιδίου αλλά μετά πέρασε στην κυριότητα της Ξενοφώντος το 1730.
Η βιβλιοθήκη περιέχει 600 χειρόγραφα, 8 περγαμηνές, ειλητάρια, έγγραφα και πάνω από 7.000 έντυπα βιβλία. Στο σκευοφυλάκιο φυλάσσονται αρκετές φορητές εικόνες, σταυροί, λειτουργικά αντικείμενα, ιερά λείψανα, άμφια και ένα κομμάτι του Τίμιου Ξύλου. Μεταξύ των κειμηλίων είναι και ηεικόνα της Μεταμορφώσεως φτιαγμένη από κηρομαστίχα.
Στη Μονή αυτή αξίζει να δουν οι επισκέπτες το παλαιό καθολικό με τις τοιχογραφίες της κρητικής σχολής (1544), το παρεκκλήσιο του Αγίου Δημητρίου καθώς και την τράπεζα όπου φέρονται τοιχογραφίες του 1475.
