Ιερά Μονή Γρηγορίου

Η Μονή Γρηγορίου είναι 17η στην ιεραρχία των μονών του Αγίου Όρους. Η μονή είναι παραθαλάσσια, επί ακρωτηρίου της νοτιοδυτικής ακτής της Αθωνικής χερσονήσου, νότια της Μονής Σιμωνόπετρας και βορειότερα από τη Μονή Διονυσίου. Το ακρωτήριο αυτό περιβάλλει πλούσιος ψαρότοπος.

Ιδρύθηκε από τον Όσιο Γρηγόριο τον Σιναϊτη το 1345 αντικαθιστώντας το ιερό του Ποσειδώνα. Η Μονή τιμά ως δεύτερο κτήτορα το μοναχό Γρηγόριο από την Συρία από το νησί της Σύρου, που το 1400 έγραψε τους κανόνες του μοναστικού βίου στη μοναστική κοινότητα της Γρηγορίου. Ο ηγεμόνας της Μολδαβίας Στέφανος Ε΄ Ούρεσης αναφέρεται ως τρίτος κτήτορας της Μονής γιατί υπήρξε μεγάλος ευεργέτης στα πρώιμα χρόνια της.

Το Καθολικό χτίστηκε το 1762 και αγιογραφήθηκε το 1779 από του Καστοριανούς ζωγράφους Γαβριήλ και Γρηγόριο χάρη στις επιχορηγήσεις των ρουμάνων πατρικίων. Στη βιβλιοθήκη σώζονται 4.000 έντυπα βιβλία, 279 χειρόγραφα μεταξύ των οποίων το μοναδικό χειρόγραφο του Ερμά. Το χειρόγραφο αυτό ανήκει στα απόκρυφα βιβλία του Ευαγγελίου.

Στο σκευοφυλάκιο υπάρχουν πολύτιμα έγγραφα, εικόνες, ένα κομμάτι του Τίμιου Ξύλου, ιερά άμφια, Ευαγγελιστάρια, λειψανοθήκες όπως αυτές των δύο θαυματουργών Αγίων Κοσμά και Δαμιανού, του Γρηγορίου Ναζιανζηνού, του Διονυσίου Αεροπαγίτη αλλά και εκείνες που περιέχουν το δεξί χέρι του Γρηγορίου του Θεολόγου καθώς και τα πόδια και το δεξί χέρι της Αγίας και Μάρτυρος Αναστασίας. Στο μεγάλο φορητό αριθμό εικόνων ανήκουν και τιμούνται ιδιαίτερα δύο εικόνες της Παναγίας, η Γαλακτοτροφούσα (μέσα 15ου αιώνα) και η Παντάνασσα αντίγραφο της εικόνας που καταστράφηκε στην Άλωση της Κωνσταντινούπολης.

Η Ιερά Μονή Γρηγορίου διατηρεί δεκατέσσερα παρεκκλήσια από τα οποία τα επτά βρίσκονται μέσα στην μονή. Από τα παρεκκλήσια εκείνο του οσίου Γρηγορίου, του Κτήτορος (1851) είναι ενσωματωμένο στο βόρειο μέρος του καθολικού. Στο δυτικό τμήμα της παλιάς αυλής βρίσκεται το παρεκκλήσι της Αγίας Αναστασίας της Ρωμαίας, που κτίστηκε το 1775. Επίσης υπάρχουν του Αγίου Δημητρίου 18ου αιώνα ,της Παναγίας Ζωοδόχου Πηγής, των Αγίων Αναργύρων Κοσμά και Δαμιανού και του Αγίου Σπυρίδωνος 19ου αιώνα. Τέλος των Αρχαγγέλων Μιχαήλ και Γαβριήλ και του Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου, ερειπωμένο σήμερα. Ωστόσο, στα πλαίσια της ανακατασκευής της νέας, ανατολικής πτέρυγας, που άρχισε το 1997, ήδη ενσωματώθηκε νέο παρεκκλήσιο, με τρούλο, αφιερωμένο στον ίδιο Άγιο. Η μονή διαθέτει επίσης και επτά εξωκκλήσια. Ο κοιμητηριακός ναός είναι αφιερωμένος στους Αγίους Πάντες.

Η Μονή Γρηγορίου διαθέτει έξι Κελλιά, στις Καρυές μαζί με το αντιπροσωπείο της του Αγίου Τρύφωνος. Το Κελλί των Αγίων Αναργύρων, όπου μονάζουν οι αγιογράφοι Παχωμαίοι, της Υπαπαντής του Χριστού, στο κέντρο των Καρυών, όπου μονάζουν οι αγιογράφοι Ιωσαφαίοι, το Κελλί του Αγίου Φιλοθέου του Κόκκινου , κοντά στο ναό του Πρωτάτου, που ανακαινίστηκε το 1995. Τέλος το Κελλί του Αγίου Νικολάου, βορειοανατολικά των Καρυών, στη θέση “Κομμένοι ” και το Κελλί των Αγίων Αθανασίου και Κυρίλλου που βρίσκεται στην περιοχή της Καψάλας. Η Μονή Γρηγορίου διαθέτει έξι Καθίσματα στην ευρύτερή της περιοχή: Των Αθωνιτών Πατέρων 19ου αιώνα, το οποίο ανακαινίστηκε κατά τα έτη 1976-90. Της Παναγίας, 18ου αιώνα όπου ασκήτευσε για ένα χρόνο και ο Άγιος Ακάκιος Καυσοκαλυβίτης, πριν εγκατασταθεί οριστικά στα Καυσοκαλύβια. Το Κάθισμα αυτό απέχει τριάντα μέτρα από τη σπηλιά όπου ασκήτευσε ο ιδρυτής και Κτήτορας της μονής Όσιος Γρηγόριος. Επίσης έχει τα Καθίσματα Των Αγίων Αποστόλων και του Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου μέσα στο δάσος σε υψόμετρο 700 μ. Tέλος τα Καθίσματα τoυ Αγίου Αρτεμίου, του Αγίου Πρωτομάρτυρος Στεφάνου και του Προφήτη Ηλία, το οποίο λειτουργεί και ως πυροφυλάκιο του δάσους της μονής.

Στη Μονή αυτή αξίζει να δουν οι επισκέπτες το καθολικό με τις τοιχογραφίες (1779) και την εικόνα της Παναγίας της Οδηγήτριας (1497) καθώς και το ιερό σκευοφυλάκιο.

Η Μοναστική δύναμη της Μονής, σύνολο μοναχών και εξαρτηματικών, κυμαίνεται σήμερα στα 85 άτομα. Εορτάζει στις 6 Δεκεμβρίου του Αγίου Νικολάου.