Ιερά Μονή Αγίου Διονυσίου

Η Ιερά Μονή Αγίου Διονυσίου βρίσκεται στη νοτιοδυτική πλευρά της χερσονήσου μεταξύ των μονών Γρηγορίου και Αγίου Παύλου. Είναι κτισμένη σε απόκρημνο παραθαλάσσιο βράχο ύψους 80 μέτρα από την επιφάνεια της θάλασσας, δίπλα στο λεγόμενο «αεροπόταμο», (μεγάλη κατεβασιά), σε μορφή πυργωτού κάστρου

Ιδρύθηκε το 1389 από τον Άγιο Διονύσιο τον Κορυτσά. Ένας από τους ευεργέτες της Μονής Αγίου Διονυσίου ήταν ο αυτοκράτορας Αλέξιος Γ΄ Κομνηνός ο οποίος εκτός το ότι αναγνώρισε την ίδρυση της Μονής επικύρωσε και την καταβολή ενός ποσού για την οικοδόμηση της, όπως επίσης όρισε σημαντική ετήσια επιχορήγηση για τη μετονομασία της Μονής σε Μονή του Μεγάλου Κομνηνού. Στους μεγαλύτερους ευεργέτες της Μονής ανήκουν επίσης οι Παλαιολόγοι αυτοκράτορες Ιωάννης και Κωνσταντίνος.

H μονή Διονυσίου διαθέτει επτά εξαρτηματικά κελιά και το αντιπροσωπείο της στις Καρυές, του Aγίου Στεφάνου. Τα πέντε από τα επτά κελιά της μονής Διονυσίου βρίσκονται τις Καρυές, μεταξύ των οποίων το κελί Γεννέσιο της Θεοτόκου, στην πλατεία του Πρωτάτου. Στις παρυφές της πολίχνης των Καρυών βρίσκεται το ιστορικό κελί Ευαγγελισμός της Θεοτόκου του 15ου αιώνα. Στα κελιά της διαμένουν συνολικά δέκα οκτώ μοναχοί. Επίσης έχει εξάρτημά της ένα Κάθισμα κοντά στην μονή. Σε μικρή απόσταση από τη μονή Διονυσίου, βρίσκεται το κάθισμα των Αγίων Αποστόλων, στο οποίο κατοικούσε ο μοναχός Θεόκλητος Διονυσιάτης.

Το μοναστήρι εορτάζει την γέννηση του Ιωάννη του Προδρόμου στις 24 Ιουνίου. Το Καθολικό φέρει τοιχογραφίες του 16ου αιώνα από τον ζωγράφο Τζώρτζη της Κρητικής Σχολής και είναι αφιερωμένο στην Γέννηση του Ιωάννη του Προδρόμου (24 Ιουνίου).

Στη βιβλιοθήκη υπάρχουν 1100περίπου χειρόγραφα, 27-30 ειλητάρια, 126 χειρόγραφοι κώδικες σε περγαμηνή, 11 χειρόγραφοι κώδικες βομβύκινοι (μεταξωτοί), 661 χειρόγραφοι κώδικες χάρτινοι, 45 αρχέτυπα και παλαιότυπα, 5.000έντυπα και αρκετά λεξικά του 16ουαιώνα. Ακόμα υπάρχει το εξαίρετο μικρογραφημένο χρυσόβουλο του Αλέξιου το οποίο επικυρώνει την ίδρυση της Μονής, το Τετραευαγγέλιο του 13ου αιώνα ντυμένο με ξυλόγλυπτα εξώφυλλα.

Στα κειμήλια της Ιεράς Μονής Αγίου Διονυσίου ανήκουν η αργυρόχρυση θήκη λειψάνων του Πατριάρχη Νήφωνα του Πελοποννήσιου, το δεξί χέρι του Αγίου Ιωάννη του Βαπτιστή, του Αγίου Ιωάννη του Ελεήμονος, του Ευαγγελιστή Λουκά κ.α. Μεταξύ των ιερών κειμηλίων βρίσκεται ένα κομμάτι από την σιδερένια αλυσίδα που είχαν δέσει τον Απόστολο Πέτρο όταν ήταν φυλακισμένος στη Ρώμη. Η σπουδαιότερη εικόνα της Μονής είναι η Παναγία του Ακάθιστου που βρίσκεται στο παρεκκλήσι του Ακάθιστου και αποδίδεται στον Ευαγγελιστή Λουκά.

Η Μοναστική δύναμη της Μονής, σύνολο μοναχών και εξαρτηματικών, κυμαίνεται σήμερα στα 55 άτομα.